Jeszcze dekadę temu Cypr był jedynym państwem UE bez połączenia energetycznego z sąsiadami. Dziś buduje dwa z najdłuższych kabli podmorskich na świecie – które mogą zmienić cały region.
Z końca Europy do centrum transformacji
Przez lata cypryjski system elektroenergetyczny opierał się niemal wyłącznie na importowanych paliwach kopalnych. Brak połączeń zewnętrznych sprawiał, że wyspa płaciła jedne z najwyższych cen za energię w Europie.
Tymczasem lawinowo rosnąca liczba instalacji fotowoltaicznych stworzyła nowy problem: w pierwszej połowie 2025 roku aż 54% wyprodukowanej energii słonecznej trzeba było odciąć, bo sieć nie była w stanie jej przyjąć.
Great Sea Interconnector – połączenie z Grecją i Izraelem
Pod tą nazwą kryje się rebrandowany projekt EuroAsia Interconnector – kabel HVDC o długości 1210 kilometrów i mocy 2 GW. Połączy on izraelską Haderę z Kofinou na Cyprze, a dalej z Kretą, gdzie korzysta z infrastruktury uruchomionej przez Greków latem 2025 roku.
To największy projekt energetyczny w historii Cypru – Komisja Europejska wsparła go grantem 657 mln euro z programu CEF.
EuroAfrica Interconnector – zielony prąd z Egiptu
Drugi kabel – EuroAfrica – połączy egipską elektrownię gazowo-solarną Burullus z Kofinou i dalej z Grecją. Również ma przesyłać 2 GW, a jego zakończenie planowane jest na lata 2028–2029.
Dzięki nadwyżkom energii ze słonecznego Egiptu, Cypr ma szansę zostać pierwszym unijnym punktem wejścia dla taniej, bezemisyjnej energii z Afryki.
Zanim popłynie prąd – przebudowa sieci
Równolegle modernizowana jest infrastruktura krajowa. Rozbudowywane są linie 132 kV, trwają instalacje bateryjnych magazynów energii, a rząd dotuje domowe systemy magazynowania.
Dzięki tym zmianom na włączenie do sieci czekają już odnawialne źródła energii o mocy 2,8 GW – to sześć razy więcej niż obecne zapotrzebowanie wyspy.
Kable jako narzędzie dyplomacji
Transformacja energetyczna stała się również narzędziem politycznym. Na szczycie MED9 w Larnace przywódcy państw południowej Europy zapowiedzieli wspólne projekty offshore i floating PV, a Great Sea Interconnector był jednym z tematów rozmów premierów Cypru, Grecji i Izraela.
Technologia z Europy, statki z Polski
Za produkcję kabli odpowiada włoska firma Prysmian Group, ale statki układające je na dnie Morza Śródziemnego – w tym „Atalanti” i „Ulisse” – przeszły modernizacje w gdańskiej stoczni Remontowa, gdzie przygotowano je do pracy na głębokościach do 3000 metrów.
2030: nowy początek
Jeśli harmonogram zostanie dotrzymany, w ciągu najbliższych pięciu lat Cypr nie tylko przestanie być energetyczną wyspą, ale stanie się eksporterem zielonej energii i zyska zabezpieczenie na wypadek przerw w dostawach. Operator systemu przewiduje, że udział OZE w miksie energetycznym przekroczy 70% jeszcze przed końcem dekady.
FAQ
Co to jest Great Sea Interconnector?
To podmorski kabel HVDC, który połączy Cypr z Izraelem i Grecją. Ma długość 1210 km i moc 2 GW.
Kiedy ruszy przesył energii z Egiptu?
Zakończenie budowy EuroAfrica Interconnector planowane jest na lata 2028–2029.
Czy energia odnawialna będzie tańsza?
Dzięki połączeniom międzysystemowym Cypr zyska dostęp do tańszej energii z zagranicy – w dłuższej perspektywie może to obniżyć ceny.
