Wielkie otwarcie, prestiżowe odznaczenia i koncert laureata Grammy. Tak Polska uczciła sześć dekad badań archeologicznych w Nea Pafos
Nowa baza naukowa już działa
We wtorek, 17 czerwca 2025 roku, oficjalnie otwarto nową siedzibę Stacji Badawczej Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) w Pafos. To jedna z zaledwie czterech zagranicznych placówek CAŚ UW i zarazem pierwsza o tak szerokim zakresie działalności.
Nowoczesny budynek, położony niespełna dwa kilometry od stanowiska archeologicznego Kato Pafos, oferuje polskim naukowcom bazę noclegową, salę konferencyjną z wyposażeniem audiowizualnym, przestrzenie do pracy badawczej oraz bogaty księgozbiór. Centrum ma wspierać nie tylko logistykę prac wykopaliskowych, ale także rozwój współpracy międzynarodowej i edukacji.
Jak podkreślają przedstawiciele CAŚ UW, stacja będzie służyć nie tylko badaczom z Uniwersytetu Warszawskiego, ale także innym instytucjom z Polski i zagranicy. Będzie to przestrzeń otwarta również dla lokalnych partnerów i mieszkańców Pafos.
60 lat odkryć polskich archeologów
Polska obecność archeologiczna w Pafos sięga 1965 roku. To właśnie wtedy prof. Kazimierz Michałowski – twórca polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej – rozpoczął badania w dzielnicy Malutena. Tam właśnie odkryto m.in. Willę Tezeusza z imponującą mozaiką przedstawiającą walkę herosa z Minotaurem, a także Dom Aiona z unikalnymi scenami mitologicznymi.
W 1980 roku, m.in. dzięki tym odkryciom, Nea Pafos zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W 2011 roku do polskich badań dołączyła ekspedycja z Uniwersytetu Jagiellońskiego, koncentrując się na badaniach agory – serca administracyjnego antycznego miasta. Od 2019 roku oba zespoły działają jako jedna jednostka pod nazwą MAP (Maloutena and Agora Project), kierowana przez prof. Ewdoksję Papuci-Władykę – jedną z najwybitniejszych postaci współczesnej polskiej archeologii klasycznej.
Ewdoksia Papuci-Władyka – siła napędowa polskich badań
To właśnie prof. Ewdoksia Papuci-Władyka od lat koordynuje działania polskich archeologów w Pafos. Prowadziła badania zarówno w rejonie willowym, jak i na agorze, a dziś – jako kierowniczka Stacji Badawczej CAŚ UW na Cyprze – odpowiada za rozwój projektów badawczych, edukacyjnych i międzynarodowych. Jej dorobek to dziesiątki publikacji naukowych, prestiżowe nagrody i – co najważniejsze – zaufanie środowiska akademickiego na Cyprze.
Jej zaangażowanie zostało docenione również w Polsce – m.in. poprzez odznaczenia państwowe przyznane za wkład w rozwój relacji polsko-cypryjskich i promocję polskiej nauki na świecie.
Uroczystość z udziałem władz i koncertem
W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele rządu Cypru i Polski, m.in. ambasador RP, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego oraz reprezentanci cypryjskiego Ministerstwa Kultury i Departamentu Starożytności. Podczas ceremonii wręczono także polskie odznaczenia państwowe osobom szczególnie zasłużonym dla rozwoju współpracy polsko-cypryjskiej.
Wieczorem w galerii En Plo w porcie Pafos otwarto wystawę fotograficzną „Od Maluteny do Agory”, prezentującą sześć dekad działalności polskich archeologów na Cyprze. Uroczystość zwieńczył koncert Włodka Pawlika – światowej sławy pianisty i laureata nagrody Grammy.
Duma i uznanie – także wśród Polonii
W wydarzeniach jubileuszowych udział wzięli również przedstawiciele Polonii mieszkającej na Cyprze, którzy z dumą obserwowali efekty wieloletniej pracy naukowców z Polski. Obecność nowej stacji badawczej otwiera także możliwość organizowania w przyszłości wykładów, wystaw i spotkań edukacyjnych skierowanych do społeczności lokalnej i polskich rodzin mieszkających na wyspie.
Wiele wskazuje na to, że Polacy będą coraz silniej obecni nie tylko w samych badaniach naukowych, ale i w promowaniu dziedzictwa kulturowego Cypru – także wśród turystów z Polski, którzy coraz częściej odwiedzają stanowiska archeologiczne na południu wyspy.
FAQ
Gdzie znajduje się Stacja Badawcza CAŚ UW w Pafos?
Około 2 km od Parku Archeologicznego Kato Pafos, w pobliżu głównych wykopalisk.
Czy wystawę „Od Maluteny do Agory” można zobaczyć osobiście?
Tak, wystawa jest dostępna dla publiczności w galerii En Plo przy porcie w Pafos.
Czy badania polskich archeologów w Pafos są kontynuowane?
Tak – zespół MAP prowadzi dalsze prace zarówno na terenie Maluteny, jak i Agory, korzystając z najnowszych technologii.
